Zonder dat we het ons bewust zijn ondertekent iedereen die zich aansluit bij een groep een virtueel convenant. De ongeschreven regels in dat convenant zorgen ervoor dat iedereen zich sociaal wenselijk gedraagt binnen die groep. Maar het heeft een schaduwkant: het houdt iedereen erin gevangen en houdt verandering tegen. Ook bij jezelf.

Tekst: Jeroen Bouman, Karsten Bezooijen, McChange

We maken onszelf maar wat graag wijs dat we onafhankelijke denkers zijn en onze keuzes autonoom maken. Ook bij McChange wensen we dat graag te geloven. Maar de werkelijkheid is zo af en toe behoorlijk weerbarstig en dan vinden ook wij onszelf terug bij de juichende massa uit het sprookje ‘De nieuwe kleren van de Keizer.’
Het sociale convenant is zelfs zo sterk dat we bij mis(ver)standen toch niet ingrijpen, terwijl iedereen beseft dat het niet klopt. We staan er bij en kijken er naar. Zoals toen wij aanschoven bij een inspiratiemiddag waar iemand totaal off-topic een lezing hield. De mismatch was voor iedereen duidelijk, uiterst pijnlijk en bijzonder ongemakkelijk. Wij kwamen niet verder dan de gedachte ‘Iemand moet er wat van zeggen’. Het duurde uiteindelijk tot aan de koffiepauze toen er na onderlinge afstemming werd ingegrepen. Dat late ingrijpen maakte het zo mogelijk nog pijnlijker.

Vingerwijzen

Waar wij als mensen meester in zijn, is het buiten onszelf zoeken naar oplossingen. In ons hoofd wijzen we al snel naar anderen als schuldige of als mogelijke brandweerman die ons ongemak moet oplossen. Door jezelf uit te spreken loop je immers het risico dat je buiten de groep valt en dat is iets dat niemand op basis van het sociaal convenant wil. En dus wachten we liever af, zelfs tot de boel bijna ontploft en we te laat zijn.
Bij teamsessies die wij begeleiden proberen we dit gedrag voor iedereen inzichtelijk te maken. En we weten natuurlijk ook precies hoe het wel moet: Wees je eigen leider, vertrouw op je eigen gevoel en inzicht, wacht niet te lang en voel je vrij om je uit te spreken want uiteindelijk ben ook jij (mede)verantwoordelijk voor het resultaat. Makkelijk gezegd, maar o zo moeilijk om te doen.

Verwachtingen

Moeilijk, maar zeker niet onmogelijk. Wanneer je begint met naar elkaar uit te spreken wat je van elkaar verwacht dan heb je al een mooi startpunt te pakken. Wanneer dat bespreekbaar is gemaakt, dan is het immers ook een stuk logischer wat (en niet wie) er wel of niet aan die verwachtingen voldoet. Dat is op zichzelf al een behoorlijk proces waarbij het noodzakelijk is dat het management het goede voorbeeld geeft. Maar je zult merken; uiteindelijk zijn er een stuk minder ongeschreven regels.
En wat nu wanneer het toch ergens mis dreigt te gaan? Vraag een time out aan, vraag of je de zaken goed hebt begrepen, maak een grapje. Allemaal opties die functioneren als ventiel waarmee onmiddellijk de druk van de ongemakkelijke situatie wordt gehaald. Maar wat je ook doet, WACHT NIET. De crash zal dan vele malen groter zijn, net als de schade. Vergelijk het maar met parachutespringen: ‘Wat je ook doet, er is nooit een reden om niet op tijd aan het touwtje te trekken.’

Jeroen Bouman & Karsten Bezooijen
Partners bij McChange